Το μυστήριο της καλλιτεχνικής δημιουργίας είναι ένα μικρό αριστούργημα, γραμμένο με ένα ευχάριστο χιουμοριστικό τρόπο, από τον Αυστριακό συγγραφέα Στέφαν Τσβάιχ.
Ο τίτλος θυμίζει αστυνομικό μυθιστόρημα, όχι αδίκως βέβαια μιας και ο συγγραφέας, προσφεύγει στη μέθοδο της εγκληματολογικής επιστήμης, προσπαθώντας να βρει την απάντηση στο ερώτημα: Πως δημιουργεί ένας καλλιτέχνης; Έτσι αποφασίζει να «εξετάσει» (μελετήσει) ως μάρτυρες μεγάλους και σπουδαίους καλλιτέχνες.
Μελετώντας λοιπόν καλλιτέχνες συναντά όλες τις περιπτώσεις, από εκείνους που έχουν ένα έμφυτο ταλέντο να γεννούν τέχνη, όπως ο Μότσαρτ, μέχρι τον Μπετόβεν που γράφει και ξαναγράφει, μουντζουρώνει, σκίζει, όπως και ο ίδιος ο Τσβάιχ, για να φτάσει κάποια στιγμή στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Βέβαια και μετά το τέλος του διαβάσματος εξακολουθεί να παραμένει μυστήριο η καλλιτεχνική δημιουργία, ευτυχώς ….
Από όλα τα μυστήρια του κόσμου η δημιουργία ήταν πάντα το πλέον μυστηριώδες. Για αυτό και όλοι οι λαοί και όλες οι θρησκείες ανεξαιρέτως συνέδεσαν τη διαδικασία της δημιουργίας με την έννοια του θείου.
Ο άνθρωπος δεν δείχνει τον πραγματικό του εαυτό παρά μόνο σε ό,τι κάνει. Εκεί και μόνο εκεί, προσφέρει την αληθινή διάσταση του εαυτού του. Ο Γκαίτε, ένας από τους σοφότερους ανθρώπους όλων των εποχών, βρήκε τα πιο σωστά λόγια: Δεν μπορούμε να γνωρίσουμε τα έργα τέχνης όταν τα βλέπουμε μόνο ολοκληρωμένα, πρέπει να τα έχουμε γνωρίσει και εν τω γεννάσθαι.
Πρέπει να εισχωρήσουμε στο μυστικό του δημιουργείν ενός καλλιτέχνη, για να καταλάβουμε το δημιούργημά του.
Ή με τα λόγια του ποιητή
Σε κάθε πέτρα κοιμάται ένα άγαλμα
Η αφύπνισή του προϋποθέτει τη θέαση των αγγέλων βέβαια,
τη θέωση του προσώπου και την ενουσίωση του χρόνου και του κενού του.»
Παναγιώτης Δ. Στάμος «Αδήλων Όψις».
