Κρύα… το θείο δώρο της Λιβαδειάς / Κώστας Στεφάνου. Λιβαδειά, [χ.ό.], 2015. ISBN: 9788-960-93-6844-5

Όπως όλοι μας σέβομαι και αγαπώ ιδιαίτερα τον τόπο που γεννήθηκα και μεγάλωσα. Από τις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου ξεκίνησα να συλλέγω τις φυσικές ομορφιές του με παλιές φωτογραφίες, επιστολικές κάρτες, χαρακτικά έργα και κυρίως ό,τι ανάλογο είχε σχέση με τη λαογραφία, τον πολιτισμό και την ιστορία της πόλης μας. Αναζητούσα να ζωντανέψω στη φαντασία μου την Λιβαδειά, όπως ήταν από τα βάθη της αρχαιότητας μέχρι τον 20ό αιώνα.

Ιδιαίτερη σημασία έδινα στο περιβάλλον της μαγευτικής Κρύας, η οποία ήταν πάντα για μένα μια αστείρευτη πηγή έμπνευσης. Αργότερα, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, επισκεπτόμουνα συχνά τον μαγευτικό αυτό τόπο, όπου φωτογράφιζα κάθε γωνιά του.

Από την περιλάλητη αγορά της Ταμπάχνας βαδίζοντας νοτίως προς την Κρύα η σκέψη μου βρισκόταν πάντα στο Μαντείο του Τροφωνίου, τη θέση του οποίου προσπαθούσα να μαντέψω. Περνούσα από τα παλιά γεφύρια, θαύμαζα τα πετρόχτιστα παλιά εργοστάσια και τα παλιά σχολεία. Η ματιά μου απλωνόταν από την Ώρα μέχρι την Αγία Σοφία του Κάστρου και από το εξωκλήσι του Αγίου Μηνά στα απόκρημνα βράχια στη σπηλιά της Ζωοδόχου Πηγής με το εκκλησάκι της Αγίας Ιερουσαλήμ.

Τα δεκάδες πλατάνια προσφέρουν ιδιαίτερη ομορφιά και παίρνουν ζωή από τα νερά τηςΈρκυνας που τρέχουν ασταμάτητα όλες τις εποχές του χρόνου. Η αρμονία της φύσης στο θαυμάσιο αυτό τόπο με την επί χιλιετίες ιστορία του και το απαράμιλλο κάλος χαρίζει γαλήνη στον επισκέπτη.

Στόχος της δημιουργίας αυτού του Λευκώματος είναι η προβολή και ανάδειξη αυτού του Θείου δώρου προς την πόλη μας. Ενός δώρου του οποίου την ευθύνη προστασίας την έχουμε αποκλειστικά και μόνο εμείς, οι ίδιοι οι κάτοικοί της.

~Κωνσταντίνος Δ. Στεφάνου (από τον πρόλογο του βιβλίο

Εισαγωγικό σημείωμα του επιμελητού

Ο ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΤΟΥ και σπουδαία πολιτιστική παρουσία με το έργο του «Λιβαδειά, ταξίδι μνήμης» μας παραδίδει το νέο του λεύκωμα με τον τίτλο «Κρύα … το θείο δώρο της Λιβαδειάς».
Όπως και το πρώτο λεύκωμα περιλαμβάνει παλιές φωτογραφίες, εικόνες από επιστολικά δελτάρια, λιθογραφίες και χαρακτικά έργα αλλά και κάποιες νεότερες φωτογραφίες, λήψεις του ιδίου μετά τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Ιδιαίτερη σημασία και αξία αποκτά το έργο καθότι μαζί με το αρχειακό υλικό του συγγραφέα δημοσιεύονται ανέκδοτες φωτογραφίες από το Μπενάκειο Μουσείο, το ΕΛΙΑ – ΜΙΕΤ και το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αθηνών.

Ο Κώστας Στεφάνου μου εμπιστεύτηκε την επιμέλεια του παρόντος λευκώματος, έτσι η επίτευξη του στόχου και του σκοπού του συγγραφέα υλοποιήθηκε με την καλαίσθητη αυτή πολιτιστική έκδοση, η οποία ικανοποιεί τον αναγνώστη με τις όμορφες εικόνες του ιδιαίτερα φυσικού κάλους της Κρύας.

Μέσα από το λεύκωμα αυτό ο αναγνώστης πέρα από την πλούσια γνώση την οποία θα αποκομίσει, συγχρόνως θα περιδιαβεί με τη φαντασία του χάρη στις γκραβούρες και τις φωτογραφίες κυρίως των περιηγητών, την όμορφη αυτή περιοχή, όπως ήταν κατά τον ι8°, ιη° και 20στό αιώνα. Η νέα παρέμβαση του Στεφάνου, γίνεται μία εκ νέου αφορμή στον αναγνώστη και στον ερευνητή, να μελετήσει και να αναζητήσει περαιτέρω πληροφορίες τόσο για το τοπίο όσο και για τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές συνθήκες που επικρατούσαν ανά τους αιώνες αλλά και μετά την ίδρυση του Ελληνικού κράτους, κατά τη διάρκεια της εποχής της βιομηχανοποίησης και αργότερα.

Προδήλως το πλούσιο υλικό του λευκώματος εστιάζεται στην περιοχή Κρύα, η οποία περιλαμβάνει την Έρκυνα και τις πηγές της μαζί με την γύρω περιοχή της και την εγγύς διάσπαρτη πολιτιστική κληρονομιά. Έτσι το Λεύκωμα συνδέεται άμεσα με τη διαχρονική ιστορία της πόλης της Λιβαδειάς, την εθνική και θρησκευτική της παράδοση και τον πολιτισμό της από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

Ο αναγνώστης πληροφορείται για την ονομασία της Έρκυνας, το Μαντείο του Τροφώνιου ένα από τα πέντε γνωστά Μαντεία της αρχαιότητας, τις πηγές Λήθης και Μνημοσύνης, τη συνοικία Μουσταφά Βοϊβόνδα, τα εργοστάσια από τα μέσα του 19ου αιώνα και μετά, το πρώτο ιδιωτικό γυμνάσιο, το πανάρχαιο κάστρο που ανακατασκευάστηκε από τους Βυζαντινούς και αργότερα από τους Φράγκους και Καταλανούς και είναι ένα από τα τέσσερα Καταλανικά κάστρα που σώζονται στην
Ελλάδα, την Ελεούσα, μικρό Ναό της Υπεραγίας Θεοτόκου, δίπλα στο Τζαμί του Σταροπάζαρου και τον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Εισοδίων της Θεοτόκου.

Η κάθε φωτογραφία του λευκώματος συνοδεύεται από μια σύντομη επεξήγηση αναφερόμενη στο θέμα, το οποίο απεικονίζει. Σε αρκετές από αυτές υπάρχουν περαιτέρω επεξηγηματικές σημειώσεις ή αποσπάσματα από βιβλία ιστορικών και άλλων συγγραφέων, Ελλήνων και ξένων.

Στην Κρύα σύμφωνα με την αρχαία Ελληνική Εραμματεία βρισκόταν κατά την αρχαιότητα, το Μαντείο όπου και ο τάφος του τοπικού ήρωα-Θεού Τροφώνιου, το Ιερό Άλσος και οι πηγές της Λήθης και της Μνημοσύνης. Όπως όλα τα Μαντεία, το Τροφώνιο συγκέντρωνε μεγάλη δύναμη και πλούτο. Ο τόπος της Κρύας ήταν λοιπόν ιερός, «πλήρης θεού και θειότητος», σύμφωνα με τον Αριστοτέλη.

Ο σταδιακός εξωραϊσμός της περιοχής της Κρύας στα νεότερα χρόνια παρά το γεγονός ότι δεν κατάφερε να αναστηλώσει την αρχαιότητα, βοήθησε ουσιαστικά στην διατήρηση της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας της. Τα νεότερα χρόνια αλλά και σήμερα η Κρύα της μοναδικής ομορφιάς με αιωνόβια πλατάνια και άλλες μορφές βλάστησης, άφθονα τρεχούμενα νερά, πολλούς σχηματισμούς μικρών καταρρακτών και τα πέτρινα γεφύρια είναι πράγματι «Θείο Δώρο» και αποτελεί πάντοτε τον κύριο τόπο αναψυχής και περιπάτου όχι μόνο των κατοίκων της πόλης, αλλά και των επισκεπτών.

Κλείνοντας το ελάχιστο αυτό εισαγωγικό μου σημείωμα, θέλω να παροτρύνω τον αξιέπαινο για την πολιτιστική του εργασία Κώστα Στεφάνου, να συνεχίσει την αξιόλογη προσπάθεια συλλογής φωτογραφικού και άλλου αρχειακού υλικού και να μας παρουσιάσει και άλλα λευκώματα από τις σπάνιες και ενδιαφέρουσες συλλογές του.

~Νικόλαος Κ. Τασιόπουλος, Αντιστράτηγος ε.α ΕΛ.ΑΣ., Νομικός, Συγγραφεύς Πρόεδρος Συνδέσμου Συγγραφέων-Λογοτεχνών Βοιωτίας